اقبال الاعمال

باسمه تعالی

صادق حسین زاده

معرفی اجمالی از کتاب اقبال الاعمال

در ابتدای مقدمه در باره دعا مطالبی را بیان کرده که خواندنش خالی از لطف نیست.

« دعا بهترین نمود عبادت، مغز پرستش، استوانه ی دینداری ، نور آسمانها و زمین، کلید رستگاری، محبوب ترین عمل نزد خدا در روی زمین، بهترین وسیله تقر به خدا کلید رحمت وچراغ روشن تاریکی ها، سلاح پیامبران، سپر مومنان و برطرف کننده گرفتاری هاست و منفور ترین فرد نزد خدا کسی است که از دعا و نیایش به نزد خدا خودداری کند.

تنها شرط استجابت دعا که تمام شرایط دعا در آن می گنجد در خواست واقعی از خداست. 

  موضوع
ادعیه و اعمال سال و زیارات معصومین علیهم‏السلام
  انگیزه نگارش
ابن طاووس این کتاب را همراه با 8 جلد دیگر به عنوان تتمه »مصباح المتهجد« شیخ طوسى نوشته است.
او در مقدمه کتاب »فلاح السائل«، که جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است اسامى 10 جلد کتاب را آورده است.
کتاب حاضر شامل اعمال یازده ماه از سال است.اعمال ماه رمضان نیز، به خاطر اهمیت این ماه، در کتابى دیگر با نام »المضمار« آمده که توسط مصنف همراه با اقبال در یک مجموعه عرضه شده است.
  شیوه نگارش
سید کتاب خویش را به ترتیب ماههاى سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارک رمضان دانسته است.از جمله دلایل این کار اهمیت فوق العاده‏اى است که شرع براى ماه رمضان قائل شده و اینکه اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سیر و سلوک خویش را ماه رمضان قرار مى‏دهند.
  اعتبار و ارزش
کتاب اقبال الأعمال مانند دیگر کتابهاى سید ابن طاووس از اعتبار و ارزش ویژه‏اى بین علماى شیعه برخوردار است.
سید با تألیف این کتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى که تمام مؤلفان پس از سید در موضوع ادعیه و زیارات، خوشه چین خرمن پر برکت او هستند.از جمله شیخ عباس قمى در »مفاتیح الجنان« بسیارى مطالب را از این کتاب نقل مى‏کند.
علامه آقا بزرگ تهرانى نیز در الذریعة این مطلب را تأیید کرده که سید با تألیف این کتاب حق بزرگى به گردن تمام شیعیان و هم دانشمندانى که در موضوع دعا و نیایش کتابى نوشته‏اند دارد و در حقیقت همه آنها سر سفره این دانشمند بزرگ نشسته‏اند و از ثمرات آن عارف اندیشمند بهره برده‏اند و بر ما لازم است که از خدمت بزرگ ایشان تقدیر کنیم.
  منابع
در قرون گذشته یکى از غنى‏ترین کتابخانه‏هاى شخصى که مملو از نسخه‏هاى گرانبهاى خطى و منحصر به فرد بوده، کتابخانه سید ابن طاووس بوده است.
در این کتابخانه به نقل خود سید بیش از 1500 کتاب معتبر و نفیس در علوم مختلف وجود داشته است.از جمله در موضوع دعا بیش از 70 جلد کتاب نزد سید بوده که کتابهایى مثل اقبال را از آنها تدوین کرده است.
ابن طاووس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعیه داشته، به طورى که اکثر کتابهاى او در شکلهاى مختلف، ادعیه و اذکار و زیارات را در بر دارد.
  تاریخ تألیف
کتاب اقبال در سال 650 هجرى، در حالى که ابن طاووس به سن 60 سالگى قدم نهاده بود تألیف گشت.در سال‏هاى 655 و 656 نیز توسط مؤلف چند باب به کتاب حاضر افزوده شد.
محل تألیف کتاب نیز کربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهیدان علیه‏السلام بوده است.
  ترتیب مطالب
کتاب شریف اقبال به 12 قسمت تقسیم شده و هر قسمت مربوط به یک ماه است.هر ماه نیز به بابها و فصلهاى متعدد تقسیم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امکانپذیر باشد.
کتاب »المضمار« که در حقیقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقیه سال نیز به دو قسمت تقسیم گشته است، قسمت اول ماههاى شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته و قسمت دوم 8 ماه بقیه سال را.
در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد کتاب در یک مجلد جمع شده و یک کتاب قطور را شامل شده است.
  نسخه‏هاى کتاب
1 - نسخه‏اى در کتابخانه آستان قدس رضوى علیه‏السلام مربوط به 957 هجرى.
2 - نسخه‏اى در کتابخانه آستان قدس رضوى علیه‏السلام مربوط به 1074 هجرى.
اد  موضوع
ادعیه و اعمال سال و زیارات معصومین علیهم‏السلام
  انگیزه نگارش
ابن طاووس این کتاب را همراه با 8 جلد دیگر به عنوان تتمه »مصباح المتهجد« شیخ طوسى نوشته است.
او در مقدمه کتاب »فلاح السائل«، که جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است اسامى 10 جلد کتاب را آورده است.
کتاب حاضر شامل اعمال یازده ماه از سال است.اعمال ماه رمضان نیز، به خاطر اهمیت این ماه، در کتابى دیگر با نام »المضمار« آمده که توسط مصنف همراه با اقبال در یک مجموعه عرضه شده است.
  شیوه نگارش
سید کتاب خویش را به ترتیب ماههاى سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارک رمضان دانسته است.از جمله دلایل این کار اهمیت فوق العاده‏اى است که شرع براى ماه رمضان قائل شده و اینکه اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سیر و سلوک خویش را ماه رمضان قرار مى‏دهند.
  اعتبار و ارزش
کتاب اقبال الأعمال مانند دیگر کتابهاى سید ابن طاووس از اعتبار و ارزش ویژه‏اى بین علماى شیعه برخوردار است.
سید با تألیف این کتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى که تمام مؤلفان پس از سید در موضوع ادعیه و زیارات، خوشه چین خرمن پر برکت او هستند.از جمله شیخ عباس قمى در »مفاتیح الجنان« بسیارى مطالب را از این کتاب نقل مى‏کند.
علامه آقا بزرگ تهرانى نیز در الذریعة این مطلب را تأیید کرده که سید با تألیف این کتاب حق بزرگى به گردن تمام شیعیان و هم دانشمندانى که در موضوع دعا و نیایش کتابى نوشته‏اند دارد و در حقیقت همه آنها سر سفره این دانشمند بزرگ نشسته‏اند و از ثمرات آن عارف اندیشمند بهره برده‏اند و بر ما لازم است که از خدمت بزرگ ایشان تقدیر کنیم.
  منابع
در قرون گذشته یکى از غنى‏ترین کتابخانه‏هاى شخصى که مملو از نسخه‏هاى گرانبهاى خطى و منحصر به فرد بوده، کتابخانه سید ابن طاووس بوده است.
در این کتابخانه به نقل خود سید بیش از 1500 کتاب معتبر و نفیس در علوم مختلف وجود داشته است.از جمله در موضوع دعا بیش از 70 جلد کتاب نزد سید بوده که کتابهایى مثل اقبال را از آنها تدوین کرده است.
ابن طاووس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعیه داشته، به طورى که اکثر کتابهاى او در شکلهاى مختلف، ادعیه و اذکار و زیارات را در بر دارد.
  تاریخ تألیف
کتاب اقبال در سال 650 هجرى، در حالى که ابن طاووس به سن 60 سالگى قدم نهاده بود تألیف گشت.در سال‏هاى 655 و 656 نیز توسط مؤلف چند باب به کتاب حاضر افزوده شد.
محل تألیف کتاب نیز کربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهیدان علیه‏السلام بوده است.
  ترتیب مطالب
کتاب شریف اقبال به 12 قسمت تقسیم شده و هر قسمت مربوط به یک ماه است.هر ماه نیز به بابها و فصلهاى متعدد تقسیم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امکانپذیر باشد.
کتاب »المضمار« که در حقیقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقیه سال نیز به دو قسمت تقسیم گشته است، قسمت اول ماههاى شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته و قسمت دوم 8 ماه بقیه سال را.
در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد کتاب در یک مجلد جمع شده و یک کتاب قطور را شامل شده است.
  نسخه‏هاى کتاب
1 - نسخه‏اى در کتابخانه آستان قدس رضوى علیه‏السلام مربوط به 957 هجرى.
2 - نسخه‏اى در کتابخانه آستان قدس رضوى علیه‏السلام مربوط به 1074 هجرى.
عیه و اعمال سال و زیارات معصومین علیهم‏السلام. 

بررسی محتوایی:

محتوای کتاب اقبال الاعمال که هم اکنون در دست است تشکیل شده از یک مقدمه که توضیحی در مورد مؤلف و گفته های دیگران در مورد مؤلف و حال عرفانی او و غیره میباشد. که توسط محمد روحی ترجمه شده است.

و شامل دو جلد می‌باشد که مقدمه در جلد اول است و خصوصیات مؤلف را توضیح داده و کتاب، همان طوری که معلوم است دارای اعمال و ادعیه و زیارات سال و معصومین و ماه ها می باشد.

تلاش های پیرامونی : مفاتیح الجنان قمی یکی از تلاشهای پیرامونی اقبال الاعمال می‌باشد.