سبک شناسی کتب حدیثی شیعه
به همت جمعی از دانشجویان دانشکده علوم حدیثسبک شناسی کتب حدیثی شیعه
به همت جمعی از دانشجویان دانشکده علوم حدیثمنحصر بصائر الدرجات
بسمه تعالی
حسین پارسا نسب
سایت هایی که کتاب «منحصر بصائر الدرجات»را معرفی کرده اند:
... .
1. دانش نامه جهان اسلام به در مقاله ای به نام آقای مالک حسینی به نشانی :
2. مقاله ای به بررسی تاریخی سه کتاب بصائر الدرجات یا یک کتاب بصائر الدرجات پرداخت است به نام آقای حسن انصاری به نشانی :
3. سایت مکتب حدیثی قم به نشانی :
چیکده یک مقاله
درسایت بررسی های تاریخی سه کتاب بصائر الدرجات یایک کتاب بصائرالدرجات ادعایی را دراین رابطه مطرح میکند.
نویسنده دراین تحقیق اول نظر مشهور را دارد و میگوید تمام نقل هایی که از کتاب بصائر الدرجات سعد بن عبدالله در آثاری محدثینی همچون سید هاشم بحرانی وجود دارد ریشه در کتاب« مختصر بصائر الدرجات » حلی دارد0
ایشان قبول دارد کتاب سعد از بین رفته است اما ادعایشان این است کتاب بصائر الدرجات موجود که به نام محمد بن الحسن الصفار منتشر شده است ،در بخش اعظم آن تنها روایتی از کتاب محدث معاصرش در قرن سوم سعدبن عبدالله است درحقیقت ادعایش این است که صفار کتابی به نام بصائر الدرجات نداشته است ومتنی است که بخش زیادی از احادیث بصائر الدرجات سعد را به به شیوه ی «استخراج»نقل کرده است والبته اضافاتی بر آن افزوده است ،نتیجه این امر تغییراتی اندک در طرق احادیث وآغاز سندها بوده است والبته نام سعدبه عنوان نه کتاب بصائر سعد واسطه حذف شده است ودر حقیقت کتاب مختصر بصائر برای صفار است نه حلی ،وحلی کتاب صفار را مختصر کرده است نه کتاب بصائر الدرجات سعد بن عبدالله را .واین متضاد نظر آقا بزرگ تهرانی درالذریعه وعبدالله افندی در ریاض العلماء و شیخ حر عاملی در کتب الایقاظ است0
معرفی کتاب «مختصر بصائر الدرجات »
نام مولف:حسن بن سلیمان حلی کنیه :ابومحمد لقب:شیخ عزالدین
تاریخ زندگانی :احتمالا قرن نهم
استادان :میرزا عبدالله افندی درکتاب ریاض العلماء ایشان را درزمره ی شاگردان شهید ثانی شمرده اند که به نظر درست نمی باشد چون شهید ثانی (911-965)در قرن دهم می زیسته است . در همه ی سایت ها ودر کتاب مستدرک علم الرجال تالیف اقای
النماری درکتاب ریاض العلماءایشان درزمره شاگردان شهید اول شمرده اند.
شاگردان :شیخ حسین بن محمد حمویانی –سید تاج الدین عبدالحمید هاشمی زینبی
نام کتاب :درنسخه چاپی این کتاب امده است مناز کتاب "مختصر البصائر "نقل میکنم که مشخص می شود کتاب منتخب مختصر البصائر است ،امادر ابتدای نسخه ی خطی ایت الاه مرعشی امده است هذاکتاب"مختصر البصائر"که مشخص مشود خودش این نام را انتخاب کرده است .
انگیزه ی نگارش :مادو کتا ب بصائر الدرجات داریم یکی تالیف محمد بن صفار قمی از علمای قرن سوم که موجود است ودیگری تالیف سعدبن عبدالله اشعری کهاز بین رفته است این کتاب را حسن بن سلیمان مختصر کرده است البته این احتمال گروهی از محدثین از جمله آقا بزگ تهرانی است شاید انگیزه نگارش همین مختصر کردن کتاب باشد.
انگیزه ی دیگر بیان روایات فضایل وکرامات وعلم اهل بیت عصمت وطهارت وبحث رجعت است چون بیشتر کتاب از غیر بصائر نقل شده است.
اعتبار کتاب:این کتاب یکی از مرجع های کتاب های وسائل الشیعه والیقاظ من الهجعت بالبرهان علی الرجعت شیخ حر عاملی و بحارالانوار واثبات الهدات بالنصوص والمعجزات است ،وشیخ حر درهر دوکتابش ان را معرفی میکند ،بنابراین اعتباربسیار بالاست.
نسخه های خطی:1-نسخه یکتابخانه ی عبدالحسین تهرانی درکربلا 2-نسخه ی موجود درنزد علامه محدث نوری 3-نسخه ی کتابخانه ی مرعشی نجفی 4-نسخه ی کتابخانه ی ملی 5-نسخه ی استان مقدس رضوی
سبک شناسی: سند روایات بیشتر به سبک شیخ کلینی و معنعن است،اکثر روایات متصل تامعصوم است وایشان تصریح به سندشان کرده است،به گفته آقا بزرگ تهرانی این کار برای عدم التباس بااحادیث بصائر است .روایات در چهار ده باب تنظیم شده است . برخی روایات هم بدون باب وعنوان ذکر شده اند .مولف گاه کلماتی درتبیین موضوع مورد بحث ،الفاظ روایات ویا سند برخی روایات یا کتب بیان کرده است 0
بررسی محتوایی: این کتاب بدون خطبه ومقدمه آغاز می شود وروایات متعددی درباره ی علم امام ،نزول روح القدوس بر او و برخی دیگر از کرامات را نقل کرده وسپس روایات را طی چهارده باب می آورد ،آ ن چهاده باب به ترتیت 1- باب الکرات وحالاتها وماجاءفیه 2-باب فی رجال الاعراف 3-باب فضل الائمه صلوات الله علیهم وماجاءفیهم من القرآن العزیز4- باب ماجاءفی التسلیم لما جاءعنهم وماقالوه 5-باب فی نوادرمختلفه 6-باب فی صفاتهم وما فضلهم الله عز وجل به 7-باب ماجاء فی التسلیم لما جهء عنهم 8-باب فی کتمان الحدیث واذاعته 9-باب فی ائمه آل محمد 10-احادیث القضاء وقدر 11-احادیث الاراده وانها صفات الافعال 12-احادیث الذر13-باب تتمه من احادیث رجعت 14-فی وجوب التقیه فی زمن حکام الجور
همان که دیدید برخی عناوین بابها ،همانند ویا نزدیک به یکدیگرند .درپایان کتاب جمله یاعلامتی که نشانگر پایان اثر باشد نیست وبه کیفیت گزینش اصل کتاب هم اشاره ای نشده است .گاه روایتی غیر مربوط نسبت به عنوان باب ها دربرخی ابواب دیده میشود0
منابع :
1-کتا ب فرهنگ کتب حدیثی شیعه تالیف آقای مدنی بجستانی
2- سا یت حضرت معصومه وسایت دانش نامه جهان اسلام
3- کتاب «مختصر بصائر الدرجات »انتشارات الرسول
4-کتاب اعیا ن الشیعه
